Friendship Highway

De 'Friendship Highway', dit is de naam van de bijna 1000 km lange weg tussen Lhasa in Tibet en Kathmandu in Nepal. Na in 14 dagen veel (het meeste) in Lhasa en omgeving bekeken te hebben, wilde ik op deze manier door de Tsang-provincie van Tibet naar Nepal afreizen.

De meeste mensen, eigenlijk iedereen die je tegenkomt, hangen briefjes op in de bekende guesthouses in Lhasa of reageren op andermans briefjes om in 5 tot 7 dagen met een gehuurde landcruiser met gids en chauffeur van Lhasa naar de grens met Nepal te komen. Je gaat langs de bekende plaatsen in Tsang en omdat je met 4 of 5 personen een landcruiser deelt, is het in principe een goede tour. Dit zijn dan nog de individuele reizigers overigens. Daarnaast is er een levendige industrie van echte tourgroepen (veeeel Nederlanders) in Tibet.

Maar eigenwijs als ik was, wilde ik dat dus niet, haha. Alle tours die ik zag besteedden nauwelijks een halve dag in elke plaats (Shigatse, Gyantse) die ze aandeden. En hoe aardig de mensen in Lhasa ook waren: ik had tijd en ik wilde op m'n eigen tempo naar Kathmandu.

Dit is iets makkelijker gezegd dan gedaan. Het Chinese controle-apparaat in Tibet (veel mensen vinden China ineens minder leuk als ze in Tibet zijn) ziet erop toe dat buitenlanders eigenlijk alleen met georganiseerde tours en landcruisers door Tibet kunnen reizen (buiten de Lhasa-regio). Maar het is ook dubbel: soms kun je ergens wel individueel heen met openbaar vervoer, maar kun je er geen permit voor krijgen zonder dat je een tour bij een travel agency boekt. Je hebt bijvoorbeeld een permit nodig om naar Samye monastery te gaan, maar je kunt geen individuele permit krijgen zonder een tour te boeken. Nou worden permits bij Samye op het moment niet gecheckt, dus ik ben er gewoon heengegaan met openbaar vervoer zonder permit, maar laten we zeggen het illustreert de mentaliteit.

Even als referentie voor de rest van het verhaal, de route langs de steden/dorpen onderweg is als volgt:

Lhasa - Shigatse - Gyantse - Shigatse (2e keer) - Lhatse - Shegar - Tingri - Zhangmu - Kathmandu

Ik ging natuurlijk niet helemaal onvoorbereid. Ik had van een jongen die ik in Pakistan ontmoet had gehoord dat hij het een maand geleden gedaan had. Liftend wel te verstaan, want na Lhatse scheen er geen public transport meer te zijn (dat zegt de Lonely Planet ook). Een ander die ik sprak was van Kathmandu via Mt. Kailash naar Lhasa komen liften. Ik heb daarnaast ook bij de travel agencies in Lhasa geinformeerd wat de mogelijkheden waren. Zij zeiden dat ze geen 10- of meerdaagse tours hadden op het moment, maar dat ik best zelf kon gaan, ja inderdaad, liften, dat deden wel meer mensen. Hoewel ik geloof ik maar 4 mensen ontmoet heb in Shigatse die deze weg individueel wilden proberen, was dit toch in ieder geval geruststellend om te horen van de mensen die deze tours verkopen.

Aldus ging ik van start, de 20e, met een krappe 2 weken op m'n visum om naar Kathmandu te komen. Het begon slecht. Ik had in Lhasa ofwel iets verkeerds gegeten ofwel een chronisch slaapgebrek opgebouwd door het verblijf in de dormitory met het late slapen (vanwege de hoogte) en het altijd vroege wakker worden. In ieder geval was het de eerste dag in Shigatse meteen mis. Heel erg moe en diarree. Ik werd echt moe van elke stap die ik zette in het Tashilhunpo-klooster, de bekende residentie van de Panchen lama en een van de weinige kloosters in Tibet dat echt nog intact is en niet door Red Guards is verwoest. Afbeeldingen van de Dalai lama zijn in Tibet verboden, maar zeker in Zuid-Tibet zie je erg veel foto's van wijlen de 10e Panchen lama (de 11e is nog een kind en zit in een Chinese gevangenis).

Goed, de rest van de dag heb ik dus in bed gelegen en de volgende dag ook. Dit was dus al meer tijd in Shigatse dan gepland, maar gelukkig was er geen landcruiser die op me wachtte ;) De dag erna ging het wel weer wat beter en ben ik in ieder geval een permit gaan regelen bij de PSB (Public Security Bureau, zeg maar de politie in China en dus in Tibet, maar als je het zo hoort met een schier oneindig machtige status). Deze permit werd zo afgegeven en geeft vertrouwen: je mag gewoon de hele route naar de Nepalese grens officieel bereizen. Dan is alleen nog de vraag hoe je dat gaat klaarspelen, maar dat zoek je zelf maar uit.

Gyantse was nog vrij om te bereizen zonder permit. Dit is ook een belangrijke stad in Tibet, met een bekend klooster en de 'kumbum', een bijzonder gevormde toren met meer dan 70 kapellen met muurschilderingen en beelden. Verder vond ik Gyantse veel leuker dan Shigatse: er is nog een mooi, oud Tibetaans centrum en ik ben nog helemaal om de muren van het klooster heengelopen door de Tibetaanse wijk, door de velden waar de mensen druk aan het hooien waren voordat de winter intreedt hier, tot ik uiteindelijk bij een klein nonnenklooster kwam, heel leuk. Daarna ergens yakboterthee gedronken en thukpa (noodles) gegeten.

Yakboterthee overigens, die ik natuurlijk wel een paar keer heb gehad nu en waar ik zoveel vreselijke verhalen over had gehoord van diverse mensen, maar die ik dus best te drinken vond! Na de mierzoete, heel sterke thee in het Midden-Oosten, de waterige groene thee (nu weer zonder suiker) in China, de melkthee met veel suiker in Pakistan en de melkthee met zout (!) bij de Kyrgizische nomaden bij Lake Karakul, was yakboterthee gewoon maar weer een ander soort thee (het had nog wel het meeste van die melkthee met zout trouwens). Yakmelk heb ik nog steeds niet gedronken trouwens haha, alleen gekarnd, in een nomadentent bij Lake Nam-tso, maar dat terzijde.

Van Gyantse terug naar Shigatse, want dat is een beetje een zijweg van de Friendship Highway. In Shigatse is men aanzienlijk negatiever over je kansen. Nogmaals gehoord van de man van het hotel waar ik zat dat ik echt niet individueel naar Nepal kon komen, dat ik maar mensen moest vinden om een auto te huren, etc. en dat zeiden meer mensen. Je kon tot Lhatse komen, maar verder niet en wat zou ik dan doen? Ik kwam ook nog een Spanjaard tegen die ik al eerder tegen was gekomen die wanhopig zei dat hij echt vast zat in Shigatse en niet verder zuidelijk kon komen. Ik had echter van iemand in Lhasa gehoord dat er een bus direct van Shigatse naar Shegar ging (Lhatse overslaand, prima, toch weinig te zien) en op het busstation bevestigden ze dit toen ik van Gyantse terugkwam, dus ik nam alle raad maar weer slechts ter kennisgeving aan en ik ging dat gewoon proberen.

's Ochtends vroeg om half 8 vol goede moed op het busstation. Ik kwam meteen het hek al niet door. 'Buy ticket' zei de man voor het hek. Dat was niet handig, want ik wilde het bij de bus zelf regelen, maar ik probeerde het toch maar, een ticket naar Shegar. 'Meyo' ('don't have') antwoordde de official nors met waarschijnlijk het meest gebezigde woord in China en wapperde me weg, waarna ik lucht voor hem werd en elke volgende opmerking mijnerzijds niet meer aankwam. Waar ik al bang voor was (hoewel hij dat niet zo zei): buitenlanders mogen niet met de openbare bus. Dit schijnt ook voor liften een probleem te zijn: de PSB geeft hoge boetes als bussen of vrachtwagens of anderszins buitenlanders meenemen: ze mogen alleen per landcruiser/tour.

Vervolgens met m'n permit wapperend en met stalen gezicht iets prevelend over een bus me toch door het hek gepraat en bij de bus naar Shegar zelf aanbeland, want een chauffeur wil je nog wel eens meenemen als ie zwart betaald wordt. Maar nee, ook hij wilde me echt niet meenemen. Ik sneakte nog de bus in en ben er weer uitgezet ook haha, dit ging toch echt niet lukken.

Ernaast riep iemand dat er een bus naar Lhatse ging, en het leek erop dat die wel buitenlanders wilde meenemen. Dat was ook wel zoals verwacht: Lhatse zou tenslotte het eindpunt van openbaar vervoer zijn, hoewel ook mensen al moeite hadden gehad om naar Lhatse te komen. Er is echter 1 probleem met Lhatse: het is volgens alle gidsen 'notoriously difficult' om er weg te komen, omdat er een checkpoint buiten de stad is, waardoor niemand je wil meenemen als lift. Maar ja... toch maar gedaan, het bracht me dichter bij Kathmandu en verder zou ik wel zien. Ik had tenslotte m'n permit, officieel mocht ik overal zijn, wie deed me wat! Desnoods ging ik weer helemaal terug naar Lhasa (later hoorde ik van anderen dat sommige mensen dat inderdaad hebben moeten doen).

Halverwege de weg Shigatse-Lhatse begon de 'Highway' z'n vorm aan te nemen die hij de rest van de route zou houden: een zand- en grindpad waar ontzettend veel aan gewerkt werd, alleen maar hobbelen en trillen dus, niet echt comfortabel, maar het uitzicht maakt veel goed, want dat is prachtig. En geen enkele busrit kan zo erg zijn als die van de Khunjerab pas naar Lake Karakul in Pakistan, dus zo erg was het dan ook niet, en ik was blij dat ik verder kwam!

Wel onderweg nog gestopt bij een checkpoint (denk ik). De chauffeur was al ietwat bedenkelijk om me mee te nemen, maar na een tijdje rijden stopten we ineens, klopte de bijrijder van buiten op m'n raam en gebaarde me te bukken en op de stoel te gaan liggen ('police'). Ok... ik bukken; we reden weer een stukje en stopten toen weer en dat 3 keer en ik bleef maar liggen, dus ik zag ook niet wat er aan de hand was. Daarna was er ineens allemaal gepraat en even later zag ik dat er allemaal Tibetaanse jongens de bus ingekomen waren en ging ik maar weer voorzichtig overeind zitten (ze zeggen altijd alleen wanneer je moet bukken, niet wanneer je weer normaal kunt gaan zitten :) ).

Zo na zo'n 5 uur hobbelen en trillen in Lhatse aangekomen, waar tot m'n verrassing gewoon echt een leuk guesthouse was waar later op de dag ook allemaal landcruisers met westerlingen aankwamen. Vanaf hier zou het dus 'notoir moeilijk' zijn om weg te komen, maar de Tibetanen van het guesthouse vertelden me dat er de volgende dag wel een bus ging naar Shegar zo ergens tussen 11 en 2... waarschijnlijk... ik was ook al een andere jongen tegengekomen de vorige dag die een bus had geprobeerd te nemen en niet naar het guesthouse was teruggekomen, wat ook een goed teken was. Alle landcruisers bij het guesthouse leken vol en ik wilde ook niet gaan bedelen om een plaats in een landcruiser (dit was tenslotte veel avontuurlijker), dus ik ging de volgende dag op de bus wachten en zowaar, na een tijd wachten en met hulp van een Tibetaanse jongen die naar de bussen zwaaide en voor me informeerde, was er ineens een bus naar Shegar die me gewoon meenam! Het beruchte checkpoint buiten de stad was kennelijk geen probleem meer: er was weliswaar een controle en ze wilden de paspoorten zien, maar ik hoefde m'n 'alien travel permit' van de PSB niet eens te laten zien.

In de bus kwam ik te zitten voor 3 Chinezen uit Hong Kong, een jongen en 2 meisjes. Ze spraken vloeiend Engels en dat was echt een genot om uit de mond van Chinezen te horen. Toen ik zei dat ik van Shegar naar Everest Base Camp wilde proberen te komen (als ik toch in de buurt ben!), zeiden ze dat zij dat ook wilden en dat we wel samen een landcruiser konden regelen (naar EBC gaat echt geen openbaar vervoer; dat vind ik nog begrijpelijk). Ik kon het goed met ze vinden, dus dat leek me een prima idee. We zijn in Shegar samen in een hotel gaan zitten en het was natuurlijk wel heel handig dat de meisjes ook vloeiend Mandarin spraken en bij diverse mensen en landcruisers konden informeren of ze ons naar EBC konden brengen en hoeveel dat ging kosten. Uiteindelijk hebben we met z'n vieren een landcruiser gehuurd voor een tweedaagse trip.

En ja, naar Everest Base Camp dus! Het basecamp voor de Tibetaanse noordzijde van Everest (of Chomolangma zoals de lokale Tibetaanse naam luidt) ligt zo in de buurt van de Friendship Highway (zo'n 100km ervanaf) dat veel tours dat wel aandoen en ik wilde er toch ook wel erg graag heen! Met een 4WD ga je via haarspeldbochten eerst door prachtige valleien en vervolgens over een spectaculaire pas van meer dan 5000m waar je in een groots blikveld 4 toppen hoger dan 8000m kunt zien: Makalu, Lhotse, Everest en Cho Oyu. Vervolgens rijd je verder naar Rongphu monastery aan de voet van Everest Base Camp. Onderweg moet je nog je 4WD verruilen voor een soort grote bus waar zo'n 15 mensen in kunnen (het eerste milieuvriendelijke wat ik in China heb gezien).

En vanuit Rongphu monastery zie je hem direct voor je liggen, Everest. Het hoogste punt op aarde, majestueus! De vallei vernauwt als je verder omhoog kijkt vanaf het klooster en aan het eind ervan rijst Everest torenhoog op. Het weer was prachtig, zonnig, dus we hadden echt veel geluk; er was uitstekend zicht.

Vervolgens zijn we met een van de paardenkarren 7km verder en nog 200m omhoog gegaan naar het echte Base Camp, op 5200m, waar wat grote tenten staan waar je ook als toerist kunt overnachten en dat hebben we dus gedaan (tenslotte al zolang boven de 4000m rondgelopen en diverse passen van 5000m overgestoken dat dat wel moest kunnen). Ja en dat was gewoon echt geweldig, zonsondergang op Everest, de sfeer van het base camp met de tenten, 's avonds naar een andere tent waar wat Tibetanen aan het zingen en dansen waren, ook echt heel gezellig met het Chinese groepje en 's nachts en 's ochtends bij zonsopgang ijs- en ijskoud natuurlijk! Ik had alle lagen kleding aan die ik bij me had en gelukkig hadden ze genoeg dekens.

De volgende ochtend van de zonsopgang genoten (valt mee hoor qua vroeg opstaan haha, je zit daar nog steeds op Beijing-tijd natuurlijk, dus het wordt laat licht) en daarna langzaamaan weer terug naar het klooster en in de middag terug naar Shegar. De Chinezen gingen terug naar Lhasa en vanaf daar terug naar Hong Kong, dus ik moest nu weer zien verder te komen, naar Tingri.

Dat bleek moeilijk. Ten eerste was het al laat in de middag. Ik kon nog wel een nacht blijven, maar ik wilde toch proberen naar Tingri te komen, het was maar 70km. Men was erg vaag over een bus, dus uiteindelijk besloot ik maar wat auto's / busjes / vrachtwagens aan te spreken (de meeste stoppen wel even in zo'n dorpje). Maar nee, die wilden me niet meenemen, want, zo begreep ik uiteindelijk uit gebaren van een chauffeur van een busje, er was een checkpoint buiten de stad. Hmm, ik had juist begrepen dat als je in Shegar was gekomen, de lastigste checkpoints waren geweest. Ik gebaarde dat ik dan wel ging lopen naar dat checkpoint (ik dacht dat het wel vlak buiten de stad zou zijn) en daarna kon ie me dan meenemen (ik had gelezen dat dat vaker gedaan wordt). Uiteindelijk wilde hij veel te veel hebben, dus ging het hele verhaal toch niet door, maar ik begon wel te lopen. Ik was nog maar zo'n kilometer onderweg toen er een paardenkar met Tibetaans gezin erop langskwam en die vroeg of ze me tot bij het checkpoint zouden brengen. Prima! Het bleek ook nog een stuk verder dan gedacht. Bij het checkpoint keek de official alsof het de normaalste zaak van de wereld was dat er iemand op een paardenkar aankwam en vervolgens met rugzak door het checkpoint kwam lopen en verder de weg ook lopend leek te gaan vervolgen. En vanaf toen bleek het ook inderdaad makkelijker te liften. Er was weinig verkeer want het was al laat geworden, maar een landcruiser met een paar Chinezen nam me zo mee naar Tingri. Althans, dat dacht ik, maar 10km voor Tingri stopten ze in een soort gehucht. Ik dacht al dat ik daar moest blijven tot er meteen daarna een vrachtwagen aankwam die de Chinezen voor me aanhielden en die me voor een gering bedrag de laatste 10 km wel verder wilde brengen. Ik was in Tingri!

Hier kwam ik 's avonds laat aan en ik ben er de volgende dag ook nog de hele dag gebleven. Er is niks te doen in Tingri (het is echt een gehucht van twee straten), maar het ligt prachtig. Als je vanuit je hotelkamer voor 4 euro kunt uitkijken op de weidse vlakte met de top van Everest en het bergmassief van Cho Oyu in de verte, dan is dat toch wel erg speciaal!

Ook hier zei men dat er waarschijnlijk wel ergens in de middag een lokale bus zou gaan, naar de laatste plaats voor de grens: Zhangmu. Hier waren geen checkpoints meer, dus dat zou niet zo'n probleem moeten zijn. Toen ik een brakke bus zag langsrijden, dacht ik dat het een lokale bus was, maar het bleek een bus te zijn met een gezelschap van internationale toeristen. Die kwamen lunchen in Tingri en waren daarna zo aardig om mij een lift te geven met hun bus! Zo raakte ik toch nog even in een tour-gezelschap terecht haha.

De weg naar Zhangmu is geweldig, een van de mooiste routes die ik gezien heb. Je gaat eerst vanuit Tingri omhoog naar twee passen en een plateau van ruim 5000m, een grote vlakte, stenig, bruin en dor, echt een woestijn eigenlijk, met aan de horizon grote witte pieken van de Greater Himalaya-range, heel mooi om te zien. De lucht is strak helder blauw en ineens zie je in de verte grote wolken opdoemen. Dan ga je door de laatste hoge bergen van de Himalaya heen en ineens duik je gewoon steil van het Tibetaanse plateau af naar de Kathmandu-vallei, ongelooflijk! In zo'n 50km denk ik ga je van 5000 naar 2300m en het contrast is echt enorm. Alles wordt ineens groen, vochtig, mistig, veel bomen en planten, enorm diepe kloven waar je langsrijdt, een beetje zoals de Karakoram Highway in Pakistan. Ik heb nog nooit een omgeving zo snel zo totaal zien veranderen, heel bijzonder.

En zo kwam ik dus aan het eind van de dag in Zhangmu, wat ook nog midden in de bergen tegen een bergwand aangebouwd is en verder een typische drukke, chaotische grensstad is. De volgende ochtend meteen de grens over gegaan (89 dagen in China geweest op m'n 90-daagse visum) en met een paar andere reizigers een taxi gedeeld die ons in zo'n 4 uur naar Kathmandu bracht, de weg van gisteren vervolgend langs nog steeds groene nauwe valleien, diepe kloven en haarspeldbochten tot de bergen langzaam heuvels worden en je uiteindelijk in de Kathmandu-vallei uitkomt.

Nepal dus! En wat een verschil met Tibet! Meteen al als je de grens overgaat en in het dorpje Kodari in Nepal aankomt is het een grote kleurrijke chaos, deed me meteen denken aan Lahore. Dit is gewoon ineens weer het Indiase subcontinent, veel meer lijkend op Pakistan dan op China en Tibet. In Tibet doen de mensen meer nomadisch en eigenlijk zelfs wel een beetje indiaans aan. Hier is het veel meer Indiaas (een 'n' verschil). En de natuur is dus ook totaal verschillend. Iedereen die ik sprak die uit Tibet kwam, verbaasde zich erover hoe anders Nepal ineens was.

En hier zijn weer mensen die Engels spreken, kranten die je kunt lezen, boekwinkels met Engelse boeken en in Thamel natuurlijk veeeel toeristen, maar dat is zoals verwacht en nog leuk met een aantal mensen hier in een bar met live muziek gezeten gisteren en het nog flink laat gemaakt. Even een paar dagen niksdoen dus en dan kijken wat ik hier verder ga doen! Dit was in ieder geval weer een avontuurlijk stuk van de reis.

Groeten!

Arnoud.